ابن اَبِی الدَّم؛ مولف تاریخ مظفری - وبلاگ زرسید

به گزارش وبلاگ زرسید، شهاب الدین ابواسحاق همدانی حَمَوی (583-642ق) معروف به ابن اَبِی الدَّم مورخ و قاضیِ مسلمان است.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری وبلاگ زرسید- بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

شهاب الدین ابواسحاق همدانی حَمَوی (583-642ق) معروف به ابن اَبِی الدَّم مورخ و قاضیِ شافعی سوری تبار است.

نسبت همدانی وی به قبیله بزرگی به نام هَمدان در یمن برمی شود. او در کودکی با خانواده خود به بغداد سفر کرد و به آموختن فقه پرداخت و از ابن سکینه حدیث شنید. در همان جا از الناصر لدین الله (حکومت: 575-622ق) خلعت گرفت. گویند هنگامی که به حَماه برگشت، هنوز خلعت خلیفه را به تن داشت. در مصر، دمشق و حماه حدیث می گفت.

ابن ابی الدم مذهب شافعی داشت و در آن مذهب امام بود. وی، در سال 622ق از طرف ملک ناصر، حاکم حماه، به سمت قضاوت آن شهر گمارده شد. برای جلب رضایت المستعصم بالله برای معین ملک منصور حموی، به حکومت مَیّافارقین، که پس از ملک مظفر (متوفی 642ق) بدون حاکم مانده بود، به سفارت بغداد مأمور شد و در راه بغداد در معرّه بیمار شد و به حماه بازگشت و در همان جا درگذشت. شهاب دشتی از او حدیث روایت کرد و مُزَیر تقی الدین ابومحمد ادریس، محدث حماه، از او حدیث شنید. ابن ابی الدم شعر نیز می سرود. برخی منابع به طبع شعر او اشاره کرده اند.

از ابن ابی الدم آثاری به جا مانده که مهم ترین آنها عبارت اند از:

1. کتاب ادب القضاء یا الدرر المنظومات فی القضیة و الحکومات، این کتاب در 1975م در دمشق چاپ شد. کتاب یک مقدمه، شش باب و یک خاتمه دارد و از نظر تنظیم، ترتیب و فصل بندی و تلخیص اقوال فقهی نزد شافعیان از کتاب های معتبر در آداب قضاست.

2. کتاب فی التاریخ یا تاریخ ابن ابی الدم یا التاریخ الاسلامی، این کتاب رویدادهای زمان پیامبر تا 627ق را دربر می گیرد و از مطالب مهم آن گزارشی درباره ایوبیان است که مؤلف آن را بیشتر از عمادالدین کاتب اصفهانی (متوفی 597ق) برگرفته است. افزون بر آن ابن ابی الدم در این کتاب تاریخ عباسیان را تا سال پنجم عهد المستنصر بالله (حکومت: 623-640ق) آورده است. نویسنده در این اثر بارها به اثر بزرگ خود، تاریخ مظفری (التاریخ الکبیر) اشاره کرده است.

3. تاریخ مظفری (التاریخ الکبیر)، مؤلف این کتاب را در 6 جلد و به نام ملک المظفر تقی الدین محمود نوشت. بخش مربوط به صقلیّه (سیسیل) از تاریخ کبیر به زبان ایتالیایی ترجمه و در 1650م در رم چاپ شده است.

4. شرح کتاب الوسیط المحیط باقطار البسیط غزالی، این کتاب بیش از 26 جزء بوده است که جزء اول آن در دارلکتب المصریة نگه داری می شود.

5. تدقیق العنایة فی تحقیق الروایة.

6. الفرق الاسلامیة.

4104/