قهرمان پور: قابل استفاده بودن اهرم NPT برای ایران چندان شفاف نیست - وبلاگ زرسید

به گزارش وبلاگ زرسید، یک کارشناس مسایل بین الملل گفت: معنای سیاسی خروج از NPT در سطح افکار عمومی دنیا این است که کشور خارج شونده از این معاهده میخواهد از جهت صلح آمیز منحرف گردد از این رو چه کشور مذکور واقعا چنین قصدی داشته باشد یا نداشته باشد بر تصمیمش برای خروج از NPT تاثیر می گذارد.

رحمان قهرمان پور در گفت وگو با وبلاگ زرسید با اشاره به مباحث مطرح شده در پی اعلام این که در صورت بازگشت تحریم های بین المللی علیه ایران در شورای امنیت، ایران گزینه خروج از NPT را در نظر می گیرد گفت: درباره پیمان NPT مسایل فنی مهمی وجود دارد که باید به آن توجه کرد. تحولات پس از جنگ سرد و مخصوصا بعد از تمدید دایمی این پیمان و به دنبال آن برگزاری کنفرانس های بازنگری پیمان منع اشاعه که وظیفه آن آنالیز نحوه اجرای بهتر پیمان با توجه به پیشرفت های فنی است و هر پنج سال یک بار انجام می گردد باعث شده است تفسیر از مواد این پیمان و مخصوصا ماده خروج یعنی ماده 10 تغییر کند.

وی ادامه داد: خروج از NPT بر اساس ماده 10 این معاهده با توجه به موارد فوق، دیگر اتوماتیک نبوده و مشکل تر از خروج در پیمان های دیگر شده است. در سال 2002 که کره شمالی NPT خارج شد شورای امنیت خروج کره شمالی را به رسمیت نشناخت و تا الان هم آن را تایید ننموده است چون در کنفرانس های بازنگری در NPT بحث شده بود خروج از NPT ارتباط مستقیمی با امنیت بین الملل دارد و چون متولی این کار بر اساس منشور سازمان ملل شورای امنیت است از این رو این شورا باید خروج را تصویب کند. بنا بر این خروج از NPT دیگر اتوماتیک نیست و به صرف دادن یک یادداشت به شورای امنیت خروج عملی نمی گردد.

قهرمان پور گفت: NPT یکی از فراگیرترین پیمان های بین المللی است که تنها چهار دولت عضو آن نیستند. بعد از امضای پیمان به مدت نامحدود در سال 1992 اساسا موضوع خروج از این معاهده مورد سوال جدی نهاده شد. فرض بر این بود که خروج از NPT با تمدید نامحدود آن دیگر غیرممکن است اما بعدها با مساله عراق و کره شمالی سوالات مهمی مطرح شد که هم انحراف از راستا صلح آمیز سخت گردد که برای آن پروتکل الحاقی را مطرح کردند و هم خروج مشکل گردد. از این رو خروج از NPT دیگر مثل قبل آسان نیست. قبلا به لحاظ سیاسی صرفا مشکل داشت و به لحاظ حقوقی ایرادی نمی توانستند وارد نمایند اما اکنون شرایط به گونه ای است که به لحاظ حقوقی نیز موضوع شفاف نیست. بعد از آنکه شورای امنیت خروج کره شمالی از NPT را تایید نکرد، رویه حقوقی به این شکل است که درباره کشورهای دیگر هم به همین شکل نظر خواهد داد.

وی در پاسخ به این که رییس دفتر رییس جمهوری نیز اعلام نموده که طبق نامه ای که رئیس جمهوری به سران کشورهای 1+4 نوشتند اگر آنها پرونده ایران را به شورای امنیت ببرند ایران تصمیمات سخت تری را اتخاذ می نماید از جمله اینکه از برجام خارج می گردد؟ گفت: درباره برجام و خروج از این توافق مساله پیچیده نیست و خروج کشورها از توافق ها و قراردادهای بین المللی، دو جانبه و چندجانبه خسارت حقوقی چندانی ندارد به ویژه در رابطه با بحث برجام مساله متفاوت است.

این کارشناس مسایل بین الملل با اشاره به ابهامات به وجود آمده بر سر این که واکنش قطعی ایران به بازگشت تحریم های بین المللی خروج از برجام است یا خروج از NPT است و یا NPT یکی از گزینه های ایران است، توضیح داد: این ابهامات از این روست که تصمیم به خروج از NPT تصمیم آسانی نیست و تبعات ملی و بین المللی و منطقه ای زیادی دارد.

قهرمان پور در پاسخ به این پرسش که آیا خروج از NPT باید با این استدلال باشد که منافع عالیه کشور عضو NPT به خطر افتد؟ گفت: باید استنباط کنیم که منافع عالیه کشور تهدید می گردد و به واسطه ماندن در این معاهده خطری کشور را تهدید می نماید. اگر یک عضو با حمله نظامی یا تهدید به حمله نظامی روبرو گردد می تواند از این پیمان خارج گردد. اما ایران در زمان جنگ تحمیلی از این پیمان خارج نشد چون در آن موقع فعالیت هسته ای نداشت. مفهوم منافع عالیه در حقوق بین الملل شفاف است. در پیمان های بین المللی باید بین تعهدات و سود حاصل از عضویت یک کشور امضا نماینده توازن و تعادل برقرار باشد وقتی این توازن به خطر می افتد منافع عالیه تهدید می گردد. به عنوان مثال ایران ماده 2 NPT را اجرا می نماید اما در مقابل ماده 4 که مربوط به همکاری های هسته ای دیگر کشورها با ایران و انتقال تکنولوژی و فن آوری هسته ای صلح آمیز است انجام نمی گردد.

وی اظهار داشت: در زمان مسوولیت آقای سلطانیه نماینده وقت ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی مطرح شد که اگر تاسیسات هسته ای کشورها از سوی کشور یا کشورهای دیگر مورد تهدید قرار گیرند بر اساس NPT منافع عالیه کشور تهدید شونده مورد تهدید نهاده شده است و می تواند موضوع ماده 10 NPT در دستور قرار گیرد.

این کارشناس مسایل بین الملل توضیح داد: بر اساس مباحثی که در کنفرانس های بازنگری در NPT مطرح شده موضوع خروج از این معاهده ابهامات زیادی پیدا نموده است از جمله کشوری که قصد خروج از NPT بر اساس ماده 10 را دارد باید تمامی تعهدات و مسوولیت هایش در زمان عضویت در پیمان برقرار باشد، یعنی ان عضو در قبال اقدامات در زمان عضویت هم باید جوابگو باشد.

قهرمان پور در پاسخ به این که خروج از NPT به معنای خروج از آژانس بین المللی انرژی اتمی است؟ اظهار کرد: این دو با هم متفاوت هستند. کره شمالی راسا با تصمیم خودش در جلسات آژانس شرکت نمی نماید اما کرسی این کشور در آژانس وجود دارد چرا که شورای امنیت سازمان ملل مجوز خروج این کشور را تایید ننموده است. پاکستان و هند هم عضو پیمان منع اشاعه نیستند، اما عضو آژانس هستند.

وی تاکید نمود که مساله خروج از NPT بسیار حساس است و نظام باید تصمیم استراتژیک در این باره بگیرد. معنای سیاسی این اقدام در سطح افکار عمومی جهانی این است که کشور خارج شونده میخواهد از راستا صلح آمیز منحرف گردد و این مساله چه کشوری واقعا این قصد را داشته باشد یا نداشته باشد بر تصمیم خروج از NPT تاثیر می گذارد.

او گفت: به نظر می آید ایران میخواهد از این گزینه به عنوان ابزار بازدارندگی استفاده کند. قابل استفاده بودن این ابزار خیلی واضح و شفات نیست. ابهاماتی که پیرامون این موضوع وجود دارد دست تصمیم گیرندگان را می بندد. NPT پیمان بین المللی سخت و حساسی است و بیش ترین اعضا را دارد و رکن اساسی کنترل تسلیحاتی در دنیاست و خیلی کشورهای روی آن حساس هستند به ویژه کشورهای دارای سلاح هسته ای.

این کارشناس مسایل بین الملل اظهار داشت: ایران به دنبال ایجاد بازدارندگی موثر است و این حرف در عین حال واکنشی است به تهدید سه کشور اروپایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه. معتقدم اروپا تا سه الی چهار ماه آینده مکانیسم ماشه را فعال نخواهد کرد و دنبال حل مساله است اما این را هم می دانیم اروپایی ها در برابر آمریکا اراده لازم را ندارند. در هر صورت اگر برداشت تصمیم گیران کشور این است که به دوران پیش از برجام بازگردیم باید اقدامات لازم فنی از جمله غنی سازی 20 درصدی را هم در دستور کار قرار دهیم و به نوعی تمامی فعالیت ها را در همه سطوح به آن دوران بازگردانیم، در آن صورت است که همه چیز در توازن و تعادل با اقدامات طرف مقابل قرار می گیرد و عملا در نقطه صفر قرار می گیرم و آن وقت می توان بحث مذاکره را داشت، چرا که داشته ها و توانمندی های جدیدی شکل می گیرد.

قهرمان پور گفت: ریست کردن یا بازگشت به دوران پیش از توافق، یکی از گزینه هایی است که تصمیم گیران ایران می توانند در دستور کار داشته باشند اما همگان می دانیم که این تصمیم بزرگ و سختی است و ابعاد مهم ملی، چندجانبه و بین المللی دارد.